You can not select more than 25 topics
Topics must start with a letter or number, can include dashes ('-') and can be up to 35 characters long.
97 lines
4.6 KiB
97 lines
4.6 KiB
<sect1 id="ai-ellipgal">
|
|
<sect1info>
|
|
<author
|
|
><firstname
|
|
>Jasem</firstname
|
|
> <surname
|
|
>Mutlaq</surname
|
|
> <affiliation
|
|
><address>
|
|
</address
|
|
></affiliation>
|
|
</author>
|
|
</sect1info>
|
|
|
|
<title
|
|
>Galaktyki eliptyczne</title>
|
|
<indexterm
|
|
><primary
|
|
>Galaktyki eliptyczne</primary>
|
|
</indexterm>
|
|
|
|
<para
|
|
>Galaktyki eliptyczne, to sferyczne koncentracje miliardów gwiazd przypominające gromady kuliste w dużej skali. Nie posiadają one dobrze zorganizowanej strukturywewnętrznej; gęstość gwiazd spada wraz z oddalaniem się od środka galaktyki. Zazwyczaj zawierają one niewielką ilość gwiezdnego gazu i pyłu, a co za tym idzie niewiele młodych populacji gwiezdnych (jakkolwiek są wyjątki od tej reguły). Edwin Hubble zaklasyfikował galaktyki eliptyczne jako galaktyki <quote
|
|
>wczesnego typu</quote
|
|
>, ponieważ myślał, ewoluowały one, aby stać się galaktykami spiralnymi (które nazwał galaktykami <quote
|
|
>późnego typu</quote
|
|
>). Obecnie astronomowie wierzą w zupełną odwrotność (galaktyki spiralne mogą się stać galaktykami eliptycznymi), jednakże określenia Hubble'a pozostały do dzisiaj w użyciu. </para>
|
|
|
|
<para
|
|
>W rzeczywistości galaktyki eliptyczne są tworami bardzo skomplikowanymi. W dużej mierze powodem tego jest ich zdumiewająca historia: galaktyki eliptyczne uznaje się jako powstałe w wyniku połączenia się dwóch galaktyk spiralnych. Możesz zobaczyć komputerową symulację tego zjawiska na <ulink url="http://oposite.stsci.edu/pubinfo/pr/2002/11/vid/v0211d3.mpg"
|
|
> tej oto stronie NASA HST</ulink
|
|
> (uwaga: plik ma objętość 3,4 MB). </para>
|
|
|
|
<para
|
|
>Galaktyki eliptyczne posiadają bardzo różne rozmiary i jasności, od gigantycznych o rozmiarach setek tysięcy lat świetlnych i prawie bilion razy jaśniejszych od Słońca, do karłów niewiele jaśniejszych od gromad kulistych. Są one podzielone na kilka klas morfologicznych: </para>
|
|
|
|
<variablelist>
|
|
<varlistentry>
|
|
<term
|
|
>Galaktyki cD:</term>
|
|
<listitem
|
|
><para
|
|
>Ogromne i jasne obiekty, które mogą osiągać rozmiar nawet 1 megaparseka (3 miliony lat świetlnych). Można je znaleźć tylko blisko centrów dużych i gęstych gromad galaktyk. Są one prawdopodobnie efektem wielu połączeń wielu galaktyk.</para
|
|
></listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term
|
|
>Zwykłe galaktyki eliptyczne</term>
|
|
<listitem
|
|
><para
|
|
>Skondensowany obiekt z relatywnie niską jasnością środka. Klasa ta zawiera gigantyczne galaktyki eliptyczne (gE), galaktyki eliptyczne o średniej jasności (E), a także niewielkie galaktyki.</para
|
|
></listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term
|
|
>Karłowate galaktyki eliptyczne (dE)</term>
|
|
<listitem
|
|
><para
|
|
>Ten rodzaj galaktyk jest znacząco różny od zwykłych galaktyk eliptycznych. Wymiary tego typu galaktyk zawierają się w przedziale od 1 do 10 kiloparseków. Jasnością powierzchni jest znacznie mniejsza niż normalnej galaktyki eliptycznej, czego wynikiem jest bardziej rozmyty wygląd. Mają tą sam charakterystyczny spadek gęstości gwiazd od relatywnie gęstego jądra do rozmytych obrzeży.</para
|
|
></listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term
|
|
>Karłowate galaktyki sferyczne (dSph)</term>
|
|
<listitem
|
|
><para
|
|
>Posiadają bardzo niską jasność i zostały zaobserwowane tylko w sąsiedztwie Drogi Mlecznej, prawdopodobnie także bardzo bliskich grup galaktyk. Ich absolutna wielkość gwiazdowa zawiera się w przedziale od -8 do -15 mag. Karłowata galaktyka sferyczna Draco posiada absolutną wielkość gwiazdową -8.6, co czyni ją mniej jasną od zwyczajnej gromady kulistej w Drodze Mlecznej! </para
|
|
></listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
|
|
<varlistentry>
|
|
<term
|
|
>Niebieskie galaktyki karłowate (BCD)</term>
|
|
<listitem>
|
|
<para
|
|
>Niewielkie galaktyki, które są niebieskie. Ich kolory mieszczą się w przedziale B-V = 0,0 do 0,30 mag, co jest typowe dla młodych gwiazd <firstterm
|
|
>typu widmowego</firstterm
|
|
> A. Sugeruje to, że BCD są tworzącymi się gwiazdami. Mają one także dużo gazu międzygwiezdnego (co jest nietypowe dla galaktyk eliptycznych). </para
|
|
></listitem>
|
|
</varlistentry>
|
|
</variablelist>
|
|
|
|
<tip>
|
|
<para
|
|
>Przykłady galaktyk eliptycznych w &kstars; możesz znaleźć korzystając z okna wyszukiwania obiektów (<keycombo action="simul"
|
|
>&Ctrl;<keycap
|
|
>F</keycap
|
|
></keycombo
|
|
>). Znajdź NGC 4881, która jest gigantyczną galaktyką typu cD w gromadzie w Warkoczu Bereniki. M 86 to normalna galaktyka eliptyczna w gromadzie w Pannie. M 32 to galaktyka karłowata będąca satelitą sąsiedniej względem Drogi Mlecznej galaktyki w Andromedzie (M 31). M 110 to kolejny satelita M 31. To karłowata galaktyka sferyczna, przypadek krańcowy (<quote
|
|
>krańcowy</quote
|
|
>, bo jest jaśniejsza niż większość innych galaktyk karłowatych sferycznych). </para>
|
|
</tip>
|
|
</sect1>
|