]> Jonathan Drews

j.e.drews@att.net

Anne-Marie Mahfouf

annma@kde.org

Alfredo Beaumont Sainz

alfredo.beaumont@gmail.com

Ulrich Küttler Ontwikkelaar Natalie Koning

nat@switch.demon.nl

Vertaler 2002 Jonathan Drews 2005 Anne-Marie Mahfouf 2006 Alfredo Beaumont Sainz &FDLNotice; 2006-09-09 1.5.90 &kformula; wordt gebruikt om formules te creëren. KDE KOffice kformula formule &kformula; wordt gebruikt om formules te creëren. De formules worden niet geëvalueerd, ze worden alleen afgedrukt. &kformula; is ontworpen om het bewerken van formules te vergemakkelijken. Het maakt het gemakkelijk om Griekse letters, breuken en alle andere tekens, waardoor een formule er als een formule uitziet, in te typen. In de meeste gevallen zult u &kformula; niet als losstaande toepassing gebruiken. U zult het waarschijnlijk vanuit &kword; of vanuit een andere &koffice;-toepassing gebruiken. &kformula; is niet als losstaande toepassing bedoeld, maar als een uitbreiding voor alle andere toepassingen van &koffice;. Overal waar &kformula; ingebed wordt, werkt het op dezelfde manier. Een nieuw (leeg) &kformula;-document ziet eruit als een blauw vierkantje. Dit staat voor de centrale idee van &kformula;. Het stelt een leeg kader voor. De idee achter &kformula; is om verschillende elementen in kaders te plaatsen. Een element kan een enkel cijfer, een wortelteken of iets anders zijn. De kaders worden zo gecombineerd dat ze een formule vormen. Er zijn kaders voor indices, bovenste en onderste limieten, enzovoort. En natuurlijk is er het hoofdkader, dat we al gezien hebben. Een formule schrijven is in feite het vullen van lege kaders met letters, cijfers en wiskundige symbolen. Hier kunt u het toetsenbord voor gebruiken. Zodra u iets intypt, verdwijnt het symbool leeg, en u kunt direct zien wat u ingetypt hebt. Nieuw ingevoegde tekens worden altijd op de huidige cursorpositie geplaatst. Met behulp van de werkbalk Toevoegen kunt u ingewikkelde elementen invoegen. Er zijn onder andere indices, breuken, worteltekens en matrices. Al deze elementen bestaan uit tenminste één kader waar de cursor in geplaatst kan worden om er nieuwe items in te voegen. Hieronder is een typische formule in &kformula; te zien. Om de deelafleidingen en de Griekse letters in te voegen klikt u op de keuzelijst met symbolen en selecteert u het gewenste symbool. In de onderstaande schermafdruk is de keuzelijst te herkennen aan het woord Cap. Klik op het Enter-toetssymbool, rechts van de keuzelijst, om een symbool in te voegen. Schermafdruk van &kformula; Schermafdruk van &kformula; De bovenstaande Greens-formule kan afgedrukt worden naar een &PostScript;-bestand. Kies het menu Bestand Afdrukken en maak dezelfde instellingen als op het voorbeeld hieronder: Dit is een schermafdruk ven de Greens-formule in &kformula; Dit is een schermafdruk van de Greens-formule in &kformula; Zo moet het resulterende &PostScript;-bestand eruitzien: Dit is de &PostScript;-afdruk van &kformula; Meer over formules Om matrices in te voegen klikt u op de knop [ ] en daarna op het matrix symbool . U kunt de cursor in de matrix verplaatsen met de pijltoetsen: Pijl naar rechts, Pijl omhoog, Pijl omlaag en Pijl naar links. Hieronder is een voorbeeldmatrix te zien. Een voorbeeldmatrix &Ctrl;N Bestand Nieuw Maakt een nieuw &kformula;-document. &Ctrl;O Bestand Openen... Opent een eerder opgeslagen document. Bestand Recent geopend Toont een lijst met recentelijk geopende documenten. &Ctrl;S Bestand Opslaan Slaat het document op. Bestand Opslaan als... Slaat het document op onder een andere naam. Bestand Herladen Laadt het bestand opnieuw. Bestand Importeren Importeert formules uit andere bestandstypen. Bestand Exporteren Exporteert het huidige bestand naar een ander bestandstype. BestandBestand verzenden... Opent &kmail; zodat u het bestand als bijlage kunt verzenden. Het bestand is al als bijlage aan het document toegevoegd. &Ctrl;P Bestand Afdrukken... Drukt het document af. Bestand Afdrukvoorbeeld... Toont een voorbeeld van het afgedrukte document. BestandDocumentinformatie Opent een dialoogvenster waarin u persoonlijke gegevens, zoals naam en adres, en informatie over het document kunt invullen. &Ctrl;W Bestand Sluiten Sluit het huidige bestand. &Ctrl;Q Bestand Afsluiten Sluit &kformula; af. &Ctrl;Z Bewerken Ongedaan maken Maakt een handeling ongedaan. Het bestand wordt teruggezet naar de staat die het had voor de laatste wijziging. &Ctrl;&Shift; Z Bewerken Opnieuw Voert een bewerking opnieuw uit. Draait een ongedaan gemaakte handeling terug. &Ctrl;X Bewerken Knippen Knipt de geselecteerde tekst uit het &kformula;-venster. &Ctrl;C BewerkenKopiëren Kopieert de geselecteerde tekst uit het &kformula;-venster. &Ctrl;V Bewerken Plakken Plakt de tekst die eerder met "Knippen" of "Kopiëren" op het klembord gezet is in het &kformula;-venster. &Ctrl;A Bewerken Alles selecteren Selecteert alle tekst in het &kformula;-venster zodat het geknipt of gekopieerd kan worden. &Ctrl;R Bewerken Omsluitingselement verwijderen Verwijdert haakjes, accolades of lijnen voor absolute waarde. De elementen om de plaats waar de cursor zich bevindt worden verwijderd. &Ctrl;G BewerkenConverteren naar Grieks Converteert een Latijns teken naar een Grieks symbool. BewerkenFormule bewerken... Opent een editor waar u de bestaande formule kunt bewerken. Gedetailleerde uitleg kunt u vinden in Bewerken voor gevorderden. Element ToevoegenWortelteken toevoegen Voegt het wortelteken in. Element ToevoegenBreuk toevoegen Voegt een breuk in. Element ToevoegenHaakjes toevoegen Voegt een paar haakjes in, &ie; ( ). U kunt ook een "(" typen om een paar haakjes in te voegen. Element ToevoegenIntegraal toevoegen Voegt het integraalteken in. Element ToevoegenSom toevoegen Voegt het somteken (sigma) in. Element ToevoegenProduct toevoegen Voegt het productteken in. ElementToevoegen Matrix toevoegen... Voegt een matrix in. Er verschijnt een dialoogvenster waar de standaardgrootte ingesteld is op 3x3, hier kunt u het aantal rijen en kolommen wijzigen. ElementToevoegen 1x2 matrix toevoegen Voegt een vector bestaande uit een kolom met twee rijen in. Element Toevoegen Bovenstreep toevoegen Voegt een bovenstreep in dit kader in. Element ToevoegenOnderstreep toevoegen Voegt een onderstreep in dit kader in. Element Toevoegen Multiregel toevoegen Voegt een nieuwe regel in wanneer u op Enter drukt. &Ctrl;U Element ToevoegenIndex boven toevoegen Voegt een index boven toe: . &Ctrl;L ElementToevoegen Index onder toevoegen Voegt een index onder toe: . Gedetailleerde uitleg over indices kunt u vinden in Bepaalde integralen en indices. Element ToevoegenNegatieve smalle witruimte toevoegen Voegt een kleine gereduceerde spatie in, zoals hier tussen de o en de e: . Element ToevoegenSmalle witruimte toevoegen Voegt een smalle spatie in. Element Toevoegen Middelgrote witruimte toevoegen Voegt een spatie in die anderhalf maal zo breed is als een normale spatie. Element Toevoegen Brede witruimte toevoegen Voegt een dubbele spatie in. Element Toevoegen Zeer brede witruimte toevoegen Voegt een spatie in die viermaal zo breed is als een normale spatie. Element Matrix Kolom invoegen Voegt een kolom in een bestaande matrix in. De kolom wordt op de cursorpositie ingevoegd. Element Matrix Kolom toevoegen Voegt een kolom aan een bestaande matrix toe. De kolom wordt aan de rechterkant toegevoegd. Element Matrix Kolom verwijderen Verwijdert een kolom uit een bestaande matrix. De kolom op de cursorpositie wordt verwijderd. Element Matrix Rij invoegen Voegt een rij in een bestaande matrix in. De rij wordt op de cursorpositie ingevoegd. Element Matrix Rij toevoegen Voegt een rij aan een bestaande matrix toe. De rij wordt onderaan toegevoegd. Element Matrix Rij verwijderen Verwijdert een rij uit een bestaande matrix. De rij op de cursorpositie wordt verwijderd. Element Grootte Toont een lijst waarmee de grootte van de tekens kan worden ingesteld (van 6 tot 72). Element Linker begrenzer Opent een submenu waarin u verscheidene begrenzers &ie; (, { en [, kunt kiezen. Element Rechter begrenzer Opent een submenu waarin u verscheidene begrenzers &ie; ), } en ], kunt kiezen. &Ctrl;I ElementSymbool invoegen Voegt het symbool in dat in de keuzelijst geselecteerd is. Hier kunt u de instellingen van &kformula; aanpassen. U kunt kiezen welke werkbalken zichtbaar zijn en welk lettertype gebruikt wordt. Instellingen Werkbalken Bestand (KFormula) Toont of verbergt de werkbalk die knoppen bevat om een nieuw bestand te maken, een bestand te openen en op te slaan, een bestand af te drukken en een afdrukvoorbeeld te tonen. Instellingen Werkbalken Bewerken (KFormula) Toont of verbergt de werkbalk "Bewerken". Hier bevinden zich de knoppen om te knippen en te plakken, evenals de knoppen "Ongedaan maken" en "Opnieuw". Instellingen Werkbalken Toevoegen (KFormua) Toont of verbergt de werkbalk die alle wiskundige elementen, zoals som, integraal, exponent &etc; bevat. Instellingen Werkbalken Lettertype (KFormula) Toont of verbergt de werkbalk die alle instellingen voor lettertypen (grootte, vet, cursief, &enz;) bevat. Instellingen Werkbalken Symbool (KFormula) Toont of verbergt de keuzelijst waarin u wiskundige symbolen kunt selecteren. Instellingen Werkbalken Matrix (KFormula) Toont of verbergt de werkbalk die knoppen bevat om een matrix te creëren en te bewerken. InstellingenSyntaxisaccentuering Als deze optie ingeschakeld is, worden getallen in kleur weergegeven. Het menu Instellingen Sneltoetsen instellen... opent een dialoogvenster waarin u sneltoetsen kunt instellen. Hieronder is een voorbeeld te zien van het instellen van sneltoetsen voor een afdrukvoorbeeld. Afbeelding van dialoogvenster "Sneltoetsen instellen" Klik op Aangepast Klik vervolgens op de knop Geavanceerd >> en daarna op Hoofdsneltoets:. Druk op de toetsen &Ctrl;Spatiebalk, het dialoogvenster verdwijnt. De sneltoetsen zijn ingesteld. Afbeelding van dialoogvenster "Sneltoetsen instellen" Wanneer u nu de toetsen Ctrl Spatiebalk indrukt, wordt het afdrukvoorbeeld weergegeven. Het menu Instellingen Werkbalken instellen... opent een dialoogvenster waarin u onder andere knoppen aan werkbalken kunt toevoegen. Afbeelding van dialoogvenster "Werkbalken instellen" Om een knop aan de werkbalk Bestand toe te voegen, Afbeelding van dialoogvenster "Werkbalken instellen" zorg ervoor dat Bestand <&koffice;> in de keuzelijst geselecteerd is. Klik op één van de items in de linkerlijst. Dit item heeft nu een andere achtergrondkleur, zodat te zien is dat het geselecteerd is. Klik daarna op de knop met de Pijl naar rechts om het item aan de rechterlijst toe te voegen. Klik op de knop Toepassen en daarna op OK. De werkbalk heeft er nu een nieuwe knop bij. Het menu Instellingen &kformula; instellen... opent een dialoogvenster waarin u lettertype en lettergrootte kunt instellen. Bij Formule kunt u lettertypen selecteren en het gebruik van syntaxisaccentuering in- en uitschakelen. Help Tip van de dag Opent het dialoogvenster Tip van de dag waarin een tip over &kformula; wordt getoond. &help.menu.documentation; Een speciale functie is het invoegen van symboolnamen. Het blauwe vierkantje waar u in typt is een kader. Dat kader kan weer andere kaders bevatten. Wanneer u een backslash \ typt, wordt er direct een nieuw kader ingevoegd, maar dit is een speciaal kader. Het gebruikt een ander lettertype en het is bedoeld om functienamen en wiskundige symbolen in te voegen. De achterliggende idee is deze: Een toetsenbord heeft een beperkt aantal toetsen, maar de hoeveelheid wiskundige symbolen is overweldigend. Om een wiskundig symbool te maken typt u de naam ervan en drukt dan op de spatiebalk. De naam wordt dan vervangen door het symbool. De Spatiebalk betekent in dit geval ga weg uit deze ruimte, met andere woorden, verplaats de cursor naar het hoofdkader. Nadat u op de spatiebalk gedrukt hebt, wordt de cursor aan het eind van wat u het laatst ingetypt hebt geplaatst, maar omsluit ook het gedeelte van de formule dat er voor staat. Spaties kunnen ook op deze manier ingevoegd worden. Zoals u weet, ziet een afgedrukte formule er pas goed uit met de juiste spatiëring. Dit kan ook met behulp van het naamkader. In het blauwe vierkantje typt u: \ , Spatiebalk om een smalle spatie in te voegen. Typ: \< Spatiebalk om een middelgrote spatie in te voegen. Typ: \; Spatiebalk om een dubbele spatie in te voegen. Typ: \ quad Spatiebalk om een viermaal zo brede spatie in te voegen. Op dezelfde manier kunnen wiskundige symbolen ingevoegd worden. \ oint Spatiebalk voegt het symbool voor een pad-integraal om een gesloten contour in. Hieronder kunt u het resultaat zien van \ oint Spatiebalk: Afbeelding van pad-integraal-symbool Het menu Bewerken Formule bewerken opent een formule-editor. Hierin kunt u ASCII-formules, die vanuit andere toepassingen, zoals Scilab, gekopieerd zijn, bewerken en direct omzetten in een wiskundig lettertype. We geven een voorbeeld om het te verduidelijken. Hieronder staat een schermafdruk van INRIA Scilab. Afbeelding van Scilab Kopieer en plak de tekst, te beginnen bij x*sin(30*x) in de formule-editor, zoals hieronder te zien is: Afbeelding van Scilab-formule Als u op OK klikt, geeft de editor een foutmelding over het parsen. De editor kan één van de symbolen in de formule niet herkennen. In de formule is te zien dat het symbool voor Pi niet juist weergegeven wordt. Dit betekent dat het %-teken verwijderd moet worden. Als dit gedaan is, zal &kformula; het symbool in het wiskunde-lettertype goed weergeven. Scilab-formule in &kformula; De formule-editor zal het merendeel van wiskundige expressies vanuit de programmeertaal C accepteren, zoals de onderstaande formules uit een Runge-Kutta-programma: void derives(float x, float y[], float dydx[]) { dydx[1] = y[2]; dydx[2] = -0.8*x*y[2] - sin(x)*y[1]; } Hier is dydx[1] de afleiding van de eerste orde en dydx[2] is de afleiding van de tweede orde. Nadat de formule gekopieerd is, moeten de afleidingen met &kformula; bewerkt worden. Dit gaat als volgt: kopieer en plak de onderste regel in de formule-editor. Runge-Kutta in de editor Verwijder dan de [ ], vervang "dxdy" door "y" en verwijder de puntkomma aan het einde. Runge-Kutta bewerkt Klik op OK en plaats de cursor bij een y en verwijder deze. Voeg de juiste tekens in zoals hieronder te zien is. Runge-Kutta in &kformula; Niet elke expressie die &kformula; kan maken levert ook een geldige C-expressie op. Bijvoorbeeld de superscript-vorm: Superscript in &kformula; wordt weergegeven als ()**(). Dit is geen geldig C-statement. Een ander voorbeeld is de 1x2 matrix die weergegeven wordt als ()/() Dit is geen geldige array in C. Een bepaalde integraal wordt gemaakt door &Ctrl;U voor de bovenste limiet en &Ctrl;L voor de onderste limiet te gebruiken. Bepaalde integraal Plaats de cursor weer vóór de integraal nadat de eerste van de limieten gemaakt is. Een bovenste of onderste index kan op de juiste plaats gezet worden door de gewenste tekens te selecteren. In dit voorbeeld moet een pijl boven de P in dP geplaatst worden. Door &Ctrl;U te gebruiken wordt de pijl op de verkeerde plaats gezet, namelijk boven de d. Het probleem wordt opgelost door alleen de P in te selecteren en dan de sneltoetsen &Ctrl;U te gebruiken. Dit geeft het juiste resultaat. &kformula; Copyright Het KFormula Team Alfredo Beaumont Sainz alfredo.beaumont@gmail.com Ulrich Küttler Andrea Rizzi Documentatie copyright 2002 Jonathan Drews j.e.drews@att.net Documentatie copyright 2005 Anne-Marie Mahfouf annma@kde.org Documentatie copyright 2006 Alfredo Beaumont Sainz alfredo.beaumont@gmail.com &underFDL; &underGPL; &install.intro.documentation; &kformula; is onderdeel van &koffice;, meer informatie kunt u vinden op de homepage van &kformula;. U moet &koffice; geïnstalleerd hebben. &kformula; werkt niet als de rest van &koffice; niet geïnstalleerd is. &install.compile.documentation; &documentation.index;