>In dit hoofdstuk van de documentatie worden de functies beschreven die &kword; toegankelijk maken voor gebruikers met een handicap. Sommige van deze functies zijn van toepassing op heel &kde; en worden ingesteld in <ulink url="help:kcontrol"
>&kcontrolcenter;</ulink
>. Sommige zijn van toepassing op alle &koffice;-componenten, en sommige zijn specifiek voor &kword;.</para>
>-pakket is verkrijgbaar op &kde-ftp;, de ftp-site van het &kde;-project. </para>
<para
>Veel distributies bieden voorgecompileerde binaire pakketten op hun ftp-site aan. Kijk op de website van uw distributie voor meer informatie.</para>
<para
>U kunt meer informatie over &kde;-accessibility vinden op <ulink url="http://accessibility.kde.org/"
>http://accessibility.kde.org/</ulink
>. </para>
</sect1>
<sect1 id="a11y-sight">
<title
>Visuele handicaps</title>
<indexterm
><primary
>Visuele handicaps</primary
></indexterm>
<note
><para
>&kword;is niet bruikbaar voor blinden. Hopelijk komt er een algemene schermlezer voor blinden beschikbaar in toekomstige versies van &kde;. </para
></note>
<sect2 id="a11y-theming">
<title
>Thema's</title>
<indexterm
><primary
>Thema's</primary
></indexterm>
<para
>Voor gebruikers met minder zicht of met een lichtallergie zijn er verscheidene functies beschikbaar in het &kcontrolcenter;, <menuchoice
><guimenu
>Uiterlijk & Thema's</guimenu
><guimenuitem
>Themabeheer</guimenuitem
></menuchoice
>, zoals kleurschema's met een groter contrast. Als u allergisch voor licht bent, zijn de thema's <guilabel
>HighContrastDark</guilabel
> of <guilabel
>HighContrastLight</guilabel
> misschien nuttig. Als u moeite hebt met het lezen van kleine letters of het onderscheiden van kleine pictogrammen, gebruik dan <guilabel
>HighContrastDark-big</guilabel
> of <guilabel
>HighContrastLight-big</guilabel
>, deze thema's maken de tekst, de knoppen en de pictogrammen groter. In hetzelfde dialoogvenster kunt u ook de achtergrond, de kleuren, het lettertype en de pictogrammen aanpassen. Er is ook een verzameling monochrome pictogrammen beschikbaar. </para>
<tip
><para
>Als u één van de <guilabel
>Big</guilabel
>-thema's kiest, kan het gebeuren dat sommige vensters te groot voor uw monitorscherm zijn. De aanschaf van een grotere monitor kan dit verhelpen. U kunt de delen van het venster die niet zichtbaar zijn naar het zichtbare gebied verplaatsen door de &Alt;-toets ingedrukt te houden terwijl u het venster met de &LMB; versleept. Als u moeite hebt met het werken met de muis, kunt u op <keycombo action="simul"
>&Alt;<keycap
>F3</keycap
></keycombo
> drukken en in het systeemmenu <menuchoice
><guimenuitem
>Verplaatsen</guimenuitem
></menuchoice
> kiezen. Verplaats de vensters met de pijltoetsen en druk op &Esc; als het venster op de gewenste plaats staat. </para
>-module bevat een Tekst-naar-Spraak-component, KTTS. Als KTTS geïnstalleerd is, kunt u &kword; instellen om de tekst onder de muiswijzer of de tekst van elk beeldelement dat de focus krijgt uit te spreken. Voordat u deze functie kunt gebruiken, moet u KTTS instellen. Zie <ulink url="help:kttsd"
>Het handboek van KTTS</ulink
> voor details. Om de TNS-functie in &kword; in te schakelen, kiest u het menu <menuchoice
><guimenu
>Instellingen</guimenu
> <guimenuitem
>&kword; instellen...</guimenuitem
></menuchoice
>. Er verschijnt een dialoogvenster. Klik op <guibutton
>Beeldelement onder muiswijzer uitspreken</guilabel
></term>
<listitem
><para
>Als deze optie ingeschakeld is, spreekt &kword; de tekst op een beeldelement uit zodra de muiswijzer zich op het element bevindt.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term
><guilabel
>Beeldelement met focus uitspreken</guilabel
></term>
<listitem
><para
>Als deze optie ingeschakeld is, spreekt &kword; de tekst op een beeldelement uit zodra het de focus krijgt.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term
><guilabel
>Tekstballonnen uitspreken</guilabel
></term>
<listitem
><para
>Als deze optie ingeschakeld is, spreekt &kword;, naast de tekst op het beeldelement, ook de tekst van de tekstballonnen uit.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term
><guilabel
>Wat is dit?-tekst uitspreken</guilabel
></term>
<listitem
><para
>Als deze optie ingeschakeld is, spreekt &kword;, naast de tekst op het beeldelement, ook de tekst van de Wat is dit?-tekst uit.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term
><guilabel
>Zeg of dit uitgeschakeld is</guilabel
></term>
<listitem
><para
>Als deze optie ingeschakeld is, zegt &kword; "uitgeschakeld" als het beeldelement niet beschikbaar is.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term
><guilabel
>Keuzetoetsen uitspreken</guilabel
></term>
<listitem
><para
>Als deze optie ingeschakeld is, spreekt &kword;, naast de tekst op het beeldelement, ook de bijbehorende keuzetoets uit. Keuzetoetsen zijn de onderstreepte letters in het beeldelement. In het hoofdmenu (menu "Bestand") bijvoorbeeld, is in het item <menuchoice
><guimenuitem
>Afsluiten</guimenuitem
></menuchoice
> de "f" onderstreept. U kunt dit menu-item kiezen door op <keycap
>F</keycap
> te drukken. Om de keuzetoets te laten uitspreken, markeert u deze optie en vult u het woord dat aan de keuzetoets moet voorafgaan in het tekstvak <guilabel
>Voorafgegaan door het woord</guilabel
> in. In het voorbeeld hierboven spreekt &kword; de tekst "Keuzetoets F" uit.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term
><guilabel
>Opvraaginterval</guilabel
></term>
<listitem
><para
>Deze optie bepaalt hoe vaak &kword; controleert of het beeldelement onder de muiswijzer veranderd is en of er een ander beeldelement de focus heeft gekregen. In het algemeen hoeft u de standaardinstelling niet te wijzigen.</para>
</listitem>
</varlistentry>
</variablelist>
<note
><para
>Als de optie <guibutton
>TNS</guibutton
> niet in dit dialoogvenster beschikbaar is, is de KTTS-component niet op uw systeem geïnstalleerd. </para
></note>
<note
><para
>Niet alle beeldelementen worden uitgesproken, de items op de hoofdmenubalk worden bijvoorbeeld niet uitgesproken. De tekst van het &kword;-document wordt ook niet uitgesproken, maar in <xref linkend="doc-structure"/> kunt u een methode vinden om het document uit te laten spreken. </para
></note>
</sect2>
</sect1>
<sect1 id="a11y-motor">
<title
>Motorische handicaps en werken zonder muis</title>
<indexterm
><primary
>Motorische handicaps</primary
></indexterm>
<indexterm
><primary
>Werken zonder muis</primary
></indexterm>
<sect2 id="a11y-kmousetool">
<title
>KMouseTool</title>
<para
>Als u een muis kunt bedienen, maar moeite hebt met het klikken, kan de toepassing <ulink url="help:kmousetool"
>KMouseTool</ulink
> nuttig zijn. U kunt deze toepassing starten via <menuchoice
><guimenu
>K-Menu</guimenu
><guimenuitem
>Hulpmiddelen</guimenuitem
> <guimenuitem
>KMouseTool</guimenuitem
></menuchoice
>. </para>
</sect2>
<sect2 id="a11y-kbd-xaccess">
<title
>Mogelijkheden van "XAccess"</title>
<indexterm
><primary
>XAccess</primary
></indexterm>
<indexterm
><primary
>Plakkende toetsen</primary
></indexterm>
<indexterm
><primary
>Langzame toetsen</primary
></indexterm>
<indexterm
><primary
>Stuiterende toetsen</primary
></indexterm>
<para
>Het &kcontrolcenter; biedt verscheidene toetsenbordfuncties die samen "XAccess" genoemd worden. Hierbij inbegrepen zijn:</para>
<variablelist>
<varlistentry>
<term
><guilabel
>Plakkende toetsen</guilabel
></term>
<listitem
><para
>Deze functie maakt het mogelijk om meta-toetsen zoals &Alt;, &Ctrl;, en &Shift; te gebruiken zonder de toetsen ingedrukt te moeten houden. Dit is nuttig wanneer u het toetsenbord met één vinger of met één hand moet gebruiken. Als "Plakkende toetsen" ingeschakeld is, drukt u op een &Alt;-, &Ctrl;-, of &Shift;-toets en laat u deze weer los, daarna drukt u op een andere toets. Het resultaat is hetzelfde als wanneer beide toetsen tegelijk ingedrukt worden. Druk nogmaals op de &Alt;-, &Ctrl;-, of &Shift;-toets on de plakkende toets uit te schakelen. U kunt deze functie activeren via <menuchoice
><guimenu
>K-Menu</guimenu
> <guimenuitem
>&kcontrolcenter;</guimenuitem
> <guimenuitem
>Regio & toegankelijkheid</guimenuitem
> <guimenuitem
>Toegankelijkheid</guimenuitem
> <guimenuitem
>Modificatietoetsen</guimenuitem
></menuchoice
>.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term
>Langzame toetsen</term>
<listitem
><para
>Deze functie is nuttig als u last hebt van trillende handen of als u moeite hebt met het indrukken van de juiste toets. Deze functie voorkomt onbedoelde toetsaanslagen omdat een toets gedurende een bepaalde tijd ingedrukt moet zijn voordat de toets geaccepteerd wordt. U kunt deze functie activeren via <menuchoice
><guimenu
>K-Menu</guimenu
> <guimenuitem
>&kcontrolcenter;</guimenuitem
> <guimenuitem
>Regio & toegankelijkheid</guimenuitem
><guimenuitem
>Toegankelijkheid</guimenuitem
> <guimenuitem
>Toetsenbordfilters</guimenuitem
></menuchoice
>.</para>
</listitem>
</varlistentry>
<varlistentry>
<term
>Stuiterende toetsen</term>
<listitem
><para
>Deze functie is ook nuttig als u trillende handen hebt. Onbedoelde herhaalde toetsaanslagen worden voorkomen doordat gedurende een bepaalde tijd andere toetsaanslagen niet geaccepteerd worden. U kunt deze functie activeren via <menuchoice
><guimenu
>K-Menu</guimenu
><guimenuitem
>&kcontrolcenter;</guimenuitem
> <guimenuitem
>Regio & toegankelijkheid</guimenuitem
> <guimenuitem
>Toegankelijkheid</guimenuitem
><guimenuitem
>Toetsenbordfilters</guimenuitem
></menuchoice
>.</para>
</listitem>
</varlistentry>
</variablelist>
</sect2>
<sect2 id="a11y-mouse-emulation">
<title
>Muisemulatie</title>
<indexterm
><primary
>Muisemulatie</primary
></indexterm>
<para
>Met behulp van "Muisemulatie" kunt u de muiswijzer verplaatsen en klikken door het toetsenbord te gebruiken. Druk op <keycombo
>&Alt;<keycap
>F12</keycap
></keycombo
> om deze functie te activeren. Gebruik de pijltoetsen om de muiswijzer naar de gewenste positie te verplaatsen en druk op de <keycap
>spatiebalk</keycap
> om te "klikken". Helaas kunt u "Muisemulatie" nog niet gebruiken om met de &RMB; te klikken of om de muis te verslepen. </para>
</sect2>
<sect2 id="a11y-mouse-navigation">
<title
>Muisnavigatie</title>
<indexterm
><primary
>Muisnavigatie</primary
></indexterm>
<para
>Met behulp van deze functie kunt u de muis emuleren door het numerieke toetsenblok van het toetsenbord te gebruiken. U kunt deze functie activeren via <menuchoice
><guimenu
>K-Menu</guimenu
> <guimenuitem
>&kcontrolcenter;</guimenuitem
> <guimenuitem
>Randapparaten</guimenuitem
> <guimenuitem
>Muis</guimenuitem
> <guimenuitem
>Muisnavigatie</guimenuitem
></menuchoice
>. Markeer het keuzevakje <guilabel
>Muis met toetsenbord verplaatsen (met num. blok)</guilabel
>. Wanneer u dit gedaan hebt, komen de andere opties beschikbaar en kunt u deze desgewenst verder aanpassen. De toetsen op het numerieke toetsenblok verplaatsen de muiswijzer in de richting die u zou verwachten. U kunt de muiswijzer zowel diagonaal als horizontaal en verticaal verplaatsen. De <keycap
>5</keycap
> emuleert een klik met de &LMB;. U kunt de knop die geëmuleeerd wordt wijzigen door op één van de volgende toetsen te drukken: <keycap
>/</keycap
> (emuleert de &LMB;), <keycap
>*</keycap
> (de middelste muisknop) en <keycap
>-</keycap
> (de &RMB;). De <keycap
>+</keycap
> emuleert een dubbelklik met de geselecteerde muisknop. U kunt de <keycap
>0</keycap
> gebruiken om de geselecteerde muisknop ingedrukt te houden (om gemakkelijk te kunnen slepen), en daarna de <keycap
>&kword; heeft een aantal sneltoetsen die nuttig kunnen zijn voor mensen die de muis niet kunnen bedienen. Zie <xref linkend="keys"/> voor details. Bovendien kunnen de volgende tips nuttig zijn: </para>
<orderedlist>
<listitem
><para
>Verscheidene functies die in het documentpaneel alleen met de muis uitgevoerd kunnen worden, kunnen in het paneel <guilabel
>Documentstructuur</guilabel
> met het toetsenbord worden uitgevoerd. Zie <xref linkend="doc-structure"/>. U kunt van het document naar <guilabel
>Documentstructuur</guilabel
> overschakelen door op <keycombo action="simul"
> &Alt;<keycap
>1</keycap
></keycombo
> te drukken. U kunt terugschakelen naar het document door op <keycombo action="simul"
>&Alt;<keycap
>2</keycap
></keycombo
> te drukken. </para
></listitem>
<listitem
><para
>Gebruik de <keycap
>Menu</keycap
>-toets om het contextmenu te openen. Op de meeste toetsenborden bevindt de <keycap
>Menu</keycap
>-toets zich aan de rechterkant tussen de <keycap
>&Windows;</keycap
>-toets en de &Ctrl;-toets in. Er staat een afbeelding van een menu op. </para
></listitem>
<listitem
><para
>Wanneer u een nieuw frame in het document invoegt, kunt u het frame direct op de positie van de tekstcursor plaatsen in plaats van het met de muis te verplaatsen. Druk op <keycap
>&Enter;</keycap
> wanneer het draadkruis verschijnt. U kunt de grootte van het nieuwe frame veranderen door de getallen in het dialoogvenster <guilabel
>Tekstframes met elkaar verbinden</guilabel
> te wijzigen. Zie <xref linkend="add-text-frame"/> voor details. </para
></listitem>
<listitem
><para
>Om de eigenschappen van een frame te wijzigen of om een frame te verwijderen moet u het eerst selecteren. Om dit zonder muis te doen, plaatst u de tekstcursor ergens in het frame en kies dan <menuchoice
><guimenu
>Bewerken</guimenu
> <guimenuitem
>Frame selecteren</guimenuitem
></menuchoice
> op de menubalk. Een andere methode is: druk op <keycombo action="simul"
>&Alt;<keycap
>1</keycap
></keycombo
> om de focus naar de <guilabel
>Documentstructuur</guilabel
> te verplaatsen, scroll naar het gewenste frame, druk op de <keycap
>Menu</keycap
>-toets om het contextmenu te openen en kies <menuchoice
><guimenuitem
>Eigenschappen</guimenuitem
></menuchoice
> of <menuchoice
><guimenuitem
>Frame verwijderen</guimenuitem
></menuchoice
>. </para
></listitem>
<listitem
><para
>In het document kunt u de pijltoetsen niet gebruiken om de tekstcursor in een frame te plaatsen. Om de tekstcursor in het frame te plaatsen drukt u op <keycombo action="simul"
>&Alt;<keycap
>1</keycap
></keycombo
> om de focus naar de <guilabel
>Documentstructuur</guilabel
> te verplaatsen, scroll dan naar het gewenste frame, druk op de <keycap
>Menu</keycap
>-toets om het contextmenu te openen en kies <menuchoice
><guimenuitem
>Tekst bewerken</guimenuitem
></menuchoice
> </para
></listitem>
</orderedlist>
</sect2>
<sect2 id="a11y-motor-panel-sizing">
<title
>De grootte van panelen wijzigen</title>
<para
>U kunt de balk tussen de <guilabel
>Documentstructuur</guilabel
> en het document verplaatsen door op <keycap
>F8</keycap
> te drukken. Er verschijnt een pictogram op de balk. Gebruik de pijltoetsen om de balk naar links of rechts te verplaatsen. Druk nogmaals op <keycap
>F8</keycap
> of op &Esc; wanneer u tevreden over de positie bent. </para>
</sect2>
<sect2 id="a11y-motor-moving-focus">
<title
>Beeldelementen de focus geven</title>
<para
>Gewoonlijk kunt u in elke toepassing 	 en <keycombo action="simul"
>&Shift;	</keycombo
> gebruiken om de focus van het ene beeldelement naar het andere te verplaatsen. Wanneer u in &kword; op de 	 drukt, wordt de focus niet verplaatst, maar wordt er een tabstop in het document ingevoegd. U kunt elk beeldelement de focus geven door op <keycombo action="simul"
>&Alt;<keycap
>F8</keycap
></keycombo
> te drukken. Er wordt een vierkantje met een letter erin op elk beeldelement, dat de focus kan krijgen, geplaatst. </para>
